CÁC PHƯƠNG PHÁP KIỂM SOÁT VI KHUẨN TRONG AO NUÔI TÔM

Trong ao nuôi tôm bên cạnh các tác nhân gây bệnh như virus, nấm, kí sinh trùng… thì hầu như khoảng 80% các loại bệnh còn lại đều có liên quan đến nhóm vi khuẩn vibriosis, đây là nhóm chính gây ra các bệnh như hoại tử gan, chết sớm, đường ruột, phân trắng, đứt râu, mòn đuôi, đốm đen…là nhóm bệnh chính gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho tôm nuôi. Chính điều này làm cho việc kiểm soát nhóm vi khuẩn này trong ao nuôi trở nên quan trọng hơn bao giờ hết, vậy có những cách nào để kiểm soát nhóm này ?

Có thể tạm chia làm ba nhóm chính để kiểm soát nhóm vibriosis

1. Đầu tiên phải nhắc đến là nhóm sử dụng các loại hóa chất để kiểm soát

- Đây là nhóm phổ biến nhất trong các biện pháp kiểm soát vi khuẩn gây hại, khi sử dụng nhóm sát khuẩn bằng hóa chất này cần lưu ý các vấn đề sau:

- Thuốc sẽ diệt toàn bộ khuẩn có lợi và có hại trong ao nuôi, do đó các lợi ích do khuẩn có lợi mang lại sẽ bị mất đi, ví dụ ao đang sử dụng vi sinh có lợi mà sát khuẩn có thể làm tăng hàm lượng khí độc, mất màu nước…

- Một số loại hóa chất có khả năng ảnh hưởng tới tôm như kích lột, giảm ăn…hoặc ảnh hưởng tới môi trường nuôi như diệt tảo làm trong nước.

- Nên nhớ rằng vi khuẩn có sự phản ứng khi gặp các loại hóa chất để bảo vệ mình, bằng cách chúng hình thành nên màng bảo vệ quần thể các vi khuẩn có hại, gọi chung là màng sinh học (biofirm), do vậy một số ao nuôi sau khi nuôi một thời gian thì có hiện tượng nhớt bạt, nếu ao tiếp tục sử dụng sát khuẩn thì lớp màng sinh học cũng sẽ hình thành trở lại rất nhanh

- Điểm ghi nhận của việc sử dụng hóa chất sát khuẩn là chúng diệt khuẩn nhanh, phù hợp cho các trường hợp ao nuôi nhiễm khuẩn cấp, mật độ vibrio tăng quá mức cho phép (1x10⁴ cfu/ml nước ao)

Vậy nên sử dụng sát khuẩn vào giai đoạn nào của ao nuôi:

- Diệt khuẩn giai đoạn chuẩn bị thả giống: Diệt khuẩn giai đoạn này nên sử dụng các chất diệt khuẩn mạnh và phố diệt khuẩn rộng như chlorine, thuốc tím, oxy già…Nên chú ý môi trường hoạt động hiệu quả của từng loại thuốc diệt khuẩn nhóm này, ví dụ như chlorin không phù hợp cho môi trường pH >8.0 và độ mặn cao (25 phần nghìn hoặc trên 30 phần nghìn). Chú ý các khâu lọc nước trước khi xử lý sát khuẩn, cũng như thời gian phân hủy từng loại trong ao để quyết định thời gian cấy vi sinh.

- Diệt khuẩn giai đoạn tôm nhỏ đến 50 ngày tuổi: Giai đoạn này tôm khá nhạy cảm với môi trường do sức đề kháng mầm bệnh của tôm chưa hình thành, chúng thường xuyên tiếp xúc và ăn các loại thức ăn tự nhiên như nấm đồng tiền, nhớt bạt…sẽ làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn gan, ruột…chính vì lý do này mà các bệnh trên tôm do vi khuẩn dễ xảy ra ở giai đoạn này như EMS, TPD…Việc sát khuẩn giai đoạn này nên có sự chọn lựa thời điểm sát khuẩn, chỉ sát khuẩn khi vi sinh có lợi chưa thể khống chế vibrio được, nếu vi khuẩn có lợi đã phát triển tốt thì không nên sát khuẩn, hạn chế sát khuẩn các thời điểm nhạy cảm như tôm lột xác nhiều, tảo tàn, khí độc cao…Có thể tham khảo thuốc diệt khuẩn an toàn và hiệu quả Puri-Cide công ty Huỳnh Trâm Aquaculture.

- Diệt khuẩn giai đoạn tôm lớn (sau 50 ngày): Gia doạn này tôm đã quen với môi trường và có sức chống chịu, nên sát khuẩn hạn chế mà chủ yếu xử lý vi sinh, xử lý sát khuẩn nhiều sẽ phá vỡ hệ vi sinh có lợi trong ao và tạo điều kiện cho mầm bệnh phát triển, cũng như dễ xáo trộn môi trường

2. Sử dụng các biện pháp vật lý để giảm khuẩn:

- Có thể kể đến như sử dụng biện pháp thay nước: chú ý vấn đề chi phí khi thay nước, vì thay nước nghĩa là sẽ xả bỏ những thứ có hại và có lợi trong ao ra ngoài, ví dụ thay nước làm giảm vi khuẩn có hại, giảm khí độc, giảm tảo…nhưng đồng thời cũng xả bỏ vi khuẩn có lợi, các loại khoáng chất, vôi, chi phí tiền xử lý nước như chlorine, thuốc tím, tiền điện…đã dùng trước đó, như vậy thay nước phải nên cân nhắc thời điểm nào cần thay và thay bao nhiêu % là phù hợp

- Sử dụng một số loại máy để sát khuẩn: Máy xử lý tia cực tím, điện phân…tuy nhiên hiệu quả thì nên kiểm tra một cách kĩ lưỡng trước khi dùng.

3. Sử dụng vi sinh có lợi để ức chế (ép khuẩn) có hại:

- Thuật ngữ “Ép khuẩn” được sử dụng nhiều trong thời gian gần đây, khi biến đổi khí hậu trở nên gay gắt hơn, khiến cho việc sử dụng các biện pháp sát khuẩn trở nên không còn nhiều hiệu quả, nhất là trong thời điểm nhạy cảm của bệnh hiện nay là TPD.

- “Ép khuẩn” là sử dụng vi khuẩn có lợi ức chế và giảm dần sự phát triển của vi khuẩn có hại vibrio là biện pháp an toàn cho ao nuôi tôm, vì chúng không có những tác dụng phụ như các biện pháp khác (ảnh hưởng đến tôm, môi trường, tăng chi phí…), hiện nay trên thị trường rất nhiều chủng loại vi sinh khác nhau, và hiệu quả của chúng cũng khác nhau, Bacillus subtilis là chủng vi khuẩn tuy đã được sử dụng khá lâu trong ngành nuôi trồng thủy sản, nhưng với nhiều ưu điểm vượt trội cho đến nay chúng vẫn được sử dụng như một loại vi khuẩn có lợi trong tất cả các dòng sản phẩm, xin tham khảo bài viết “vai trò khác biệt của từng loại Bacillus trong nuôi tôm” công ty Huỳnh Trâm Aquculture.

- Để thỏa mãn điều kiện cho phương pháp “ép khuẩn” này chúng tôi giới thiệu sản phẩm

MICRO-BAC, là sản phẩm đã được thực tế chứng minh và thỏa mãn được một số tiêu chí:

- Mật độ vi khuẩn sản phẩm: Một sản phẩm chứa B.subtilis khi sử dụng vào ao nuôi phải đạt mật độ tối thiểu từ 1x10⁴ cfu/ml thì sẽ khống chế được vi khuẩn gây hại như vibrio, sản phẩm Micro- Bac chứa Bacillus subtilis với mật độ tối thiểu 150 tỷ cfu/ml, với liều dùng 1 gói 100 g cho 1.000 m³ nước thì mật độ vi khuẩn ban đầu sẽ đạt 1.5 x 10⁴ cfu/ml nước ao, ở đây chúng ta chỉ mới tính trên cơ sở mật độ ban đầu trong sản phẩm và hoàn toàn chưa tính đến lượng vi khuẩn có lợi tăng lên do quá trình nhân sinh khối của sản phẩm, như vậy tiêu chí về mật độ vi khuẩn có lợi hoàn toàn phù hợp với sản phẩm Micro-Bac.

- Khả năng lấn át khuẩn hại (Ép khuẩn) của sản phẩm: Bacillus subtilis với khả năng sản xuất các Bacterocin (là các peptide hoặc protein từ riboxom của vi khuẩn), chúng có khả năng ức chế các loại vi khuẩn gram (-), Gram (+) gây bệnh trong ao nuôi tôm, trong đó có nhóm vibriosis, có thể kể đến một số chất như: Bacitracin, Bacilysin, Baxilomicin (A,B,C,R), Bacillopectin, Mycobacillin, Subtilin (A,B,C), Prolimicin… Nhờ các kháng sinh tự nhiên này này mà B. subtilis có khả năng cạnh tranh hay ức chế các vi khuẩn gây hại khác (ép khuẩn). Thực tế sử dụng Micro-Bac cho thấy khả năng này rất rõ rệt thông qua việc giảm số lần dùng thuốc sát khuẩn trong ao nuôi mà tôm vẫn về đích an toàn, thực tế các ao nuôi tuân thủ đúng hướng dẫn sử dụng Micro-Bac thì trong 90 - 100 ngày nuôi chỉ sát khuẩn khoảng 3 lần.

- Khả năng xử lý môi trường của sản phẩm: Micro-Bac chứa B. subtilis đậm đặc có hệ thống men tương đối hoàn chỉnh, có khả năng sản sinh enzyme, đặc biệt là amylase và protease - 2 loại enzyme quan trọng giúp phân hủy cá chất tinh bột và protein thừa trong nước có từ thức ăn, phân tôm, xác tôm chết…Sản sinh các enzyme có khả năng thủy phân glucid, lipid, enzyme cellulase biến đổi chất xơ, lecitinase thủy phân các chất béo phức hợp, enzyme phân giải gelatin, enzyme phân giải fibrin…Thực tế sử dụng Micro-Bac cho thấy khả năng kiểm soát màu nước, luôn giữ ao nuôi màu trà, kiểm soát chất hữu cơ (lợn cợn trong ao), giữ nước ao nuôi luôn bóng đẹp và sạch sẽ, cũng như luôn khống chế lượng khí độc NH₃, NO₂…ở mức thấp và an toàn cho tôm. Do đó việc sử dụng đúng và đủ sản phẩm này sẽ giúp giảm chi phí thay nước và dẫn đến giảm chi phí nuôi, đây là việc rất có ích trong lúc giá tôm thấp.

Video màu nước ao khi sử dụng vi sinh Micro-Bac

- Chi phí cho sản phẩm trên 1 kg tôm: sản phẩm Micro-Bac với ưu điểm vượt trội, giúp ổn định môi trường ao nuôi không gây nhiều biến động trong ao nên tôm có tốc độ phát triển đều từ khi thả nuôi đến khi thu hoạch, thống kê cho thấy ao sử dụng đều Micro-Bac có thể đạ size 30 con/kg sau 90 ngày nuôi, hệ số FCR đạt 1.15 – 1.25 và điều này được lập đi lập lại rất nhiều vụ, từ đó sản phẩm giúp tiết kiệm nhiều loại chi phí như: chi phí thức ăn, thay nước, các loại thuốc sát khuẩn, các chất xử lý khí độc như yucca…thống kê trung bình 1kg tôm size 30 con dùng khoảng 2.500 – 2.800 đ vi sinh Micro-Bac cho 1 kg tôm.

Trên đây là tổng hợp các biện pháp khống chế và kiểm soát vi khuẩn trong ao nuôi cũng như việc khuyến cáo sử dụng vi sinh Micro-Bac để “ép khuẩn” hại trong ao, hy vọng góp phần nhỏ vào sự thành công của các ao nuôi tôm trong thời điểm khó khăn về dịch bệnh và giá cả hiện nay.

Kỹ sư Trần Văn Huỳnh

Phòng kỹ thuật công ty TNHH XNK SX TM DV Huỳnh Trâm Aquaculture