MỐI LIÊN QUAN GIỮA EHP VÀ BỆNH PHÂN TRẮNG

Bệnh phân trắng từ lâu đã là mối lo thường trực và là nỗi ám ảnh của người nuôi tôm, bởi lẻ khi tôm đã bị phân trắng thì thường rất khó điều trị, hoặc có điều trị được thì khả năng phục hồi và phát triển là rất kém. Vậy đâu là nguyên nhân gây ra tình trạng này, có mối liên hệ nào giữa bệnh phân trắng và tác nhân gây còi cọt, chậm lớn (EHP) trên tôm ? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu thông qua bài viết này.

Hội chứng còi cọt gây ra bởi Enterocytozoon hepatopenaei (EHP), là hội chứng thường gặp trên tôm nuôi nhất là tôm thẻ chân trắng, bệnh này không gây chết trực tiếp nhưng chúng làm tôm còi cọt, chậm lớn, mềm vỏ, tôm so le…và là tác nhân mở đường cho các bệnh khác xâm nhập vào tôm nuôi, nhất là bệnh phân trắng.

Đường ruột tôm nhiễm EHP/phân trắng

Bằng các chứng minh khoa học các nhà khoa học Thái Lan đã tìm ra mối liên quan giữa EHP và bệnh phân trắng. Vi khuẩn Propopionigenium sp là nhóm vi khuẩn kị khí thường xuất hiện trong các ao nuôi có điều kiện đáy ao kém như nhiều chất hữu cơ, phân tôm, đáy ao yếm khí…đây là nhóm vi khuẩn chính thường xuyên có mặt trong các mẫu phân tích tôm bị phân trắng bên cạnh tác nhân vibrio sp như chúng ta đã biết lâu nay.

Tuy nhiên, điều thú vị mà các nhà khoa học Thái Lan đã tìm ra là khi bổ sung vi khuẩn kị khí vào các mẫu tôm có nhiễm EHP thì lập tức các nhà khoa học đã thu được phân trắng rất nhanh, nhưng ngược lại nếu bổ sung vi khuẩn kị khí vào tôm không nhiễm EHP thì không thấy phân trắng xuất hiện, như vậy rõ ràng rằng có mối liên quan rất chặt chẽ giữa EHP và nhóm vi khuẩn kị khí (Propionigenium), các vi khuẩn trong họ vibrio sp cũng là nguyên nhân tạo ra phân trắng nhưng chỉ khi có mặt của EHP. Thực tế tại Việt Nam cho thấy có khoảng 96% tôm bị phân trắng đều có nhiễm EHP, đây là số liệu tổng kết từ nhiều phòng lab chuyên môn phân tích bệnh tôm tại Việt Nam.

Các nhà khoa học Thái Lan cũng đã tìm ra nguyên nhân chính gây ra phân trắng là vi khuẩn kị khí Propionigenium khi chúng xâm nhập vào tôm đã nhiễm EHP, vi khuẩn này phát triển khi môi trường đáy ao yếm khí, chúng là vi khuẩn không tạo bào từ, phát triển ở môi trường PH từ 7.1-7.7, nhiệt độ 33⁰C và đặc biệt chúng phát triển được cả trong môi trường nước ngọt và nước mặn.

Các giải mã trình tự gen EHP khu vực Châu Mỹ cho thấy có mã gen tương tự như các nước Châu Á, tuy nhiên vấn đề EHP không hề nghiêm trọng ở các nước Châu Mỹ, điều đó cho thấy sự khác biệt ở vấn đề mật độ nuôi. EHP dễ xuất hiện khi điều kiện căng thẳng, tôm bị stress như mật độ nuôi cao, đáy ao nhiều chất hữu cơ, khí độc, nitrit…

Từ các phân tích trên để ngăn chặn vấn đề phân trắng xảy ra cần tiến hành các biện pháp sau:

1. Nếu ao đã nhiễm phân trắng, EHP cần thiết phải xử lý kĩ càng như ngâm bằng vôi hoặc sút để nâng pH >12, kể cả hệ thống cánh quạt, bạt, ống nước…, để đảm bảo mầm bệnh EHP bị diệt hoàn toàn.

2. Con giống: Cần thiết phải kiểm tra EHP trước khi thả giống vào ao, vì đây là một trong hai con đường lây nhiễm EHP vào ao nuôi, ngoài vấn đề nhiễm từ môi trường ao nuôi.

3. Xử lý các căng thẳng (stress) cho tôm bằng cách sử dụng vi sinh Micro-Bac, đây là vi sinh mật độ cao (B.subtilis 150 tỷ CFU/G), nên có thể xử lý tốt các vấn đề chất hữu cơ lơ lửng, tảo tàn, khí độc…tạo môi trường ổn định cho tôm phát triển trong suốt quá trình nuôi (xin tham khảo các quy trình sử dụng Micro-Bac).

4. Ép khuẩn kị khí: Đây là vấn đề quan trọng, vì các phân tích ở trên cho thấy vi khuẩn kị khí (Propionigenium sp và nhóm vibrio sp) là các tác nhân chính gây ra phân trắng nếu chúng có mặt trong ao tôm đã nhiễm EHP, do vậy việc khống chế chúng không cho chúng phát triển mạnh trong ao là điều quan trọng. Thực tế cho thấy, khi sử dụng vi sinh Micro-Bac để “ép khuẩn” thì nhóm vi khuẩn gây hại bị cạnh tranh và không thể phát triển (xin tham khảo bài viết các biện pháp kiểm soát vi khuẩn trong ao nuôi công ty Huỳnh Trâm Aquaculture), ngày nay các biện pháp sát khuẩn cũng bị hạn chế bởi sự phản ứng của vi khuẩn sau khi sát khuẩn sẽ làm chúng phát triển mạnh hơn lúc đầu.

5. Xử lý EHP làm giảm mật độ của chúng trong cơ thể tôm: Đây là biện pháp giúp giảm mật độ EHP trong cơ thể tôm, nếu mật độ EHP giảm xuống thấp thì dù chúng có tiếp xúc với nhóm vi khuẩn kị khí thì cũng khó bùng phát thành dịch phân trắng. Sản phẩm khuyến cáo sử dụng trong trường hợp này là thảo dược nano Alli-Gold, đây là sản phẩm mà chúng tôi đã đề cập nhiều lần trong các bài viết trước, khi sử dụng Alli-Gold thường có kết quả âm tính với EHP sau 3-5 ngày sử dụng (xin tham khảo video kết quả điều trị EHP bằng Alli-Gold). Tuy nhiên, vấn đề là người nuôi tôm nên sử dụng Alli-Gold định kỳ (10 ngày 1 đợt và mỗi đợt sử dụng khoảng 3-5 ngày, bắt đầu khi tôm 16 ngày tuổi) để làm giảm định kì mức độ nhiễm EHP trong cơ thể tôm, vì thực tế chúng ta không thể loại trừ chúng 100% do có sự lây nhiễm từ ngoài ao thông qua phân tôm và tôm chết bị tôm sống ăn vào. Lưu ý cho sản phẩm này, nếu tôm đã bị phân trắng thì việc đưa thuốc trong trường hợp này sẽ kém hiệu quả, do phần lớn tế bào biểu mô gan, ruột tôm đã bị bong tróc khiến việc hấp thu thuốc kém hiệu quả.

6. Lưu ý về mùa vụ: mùa mưa là mùa thuận lợi cho bệnh phân trắng phát triển, nhất là các cơn mưa đầu mùa làm giảm pH nước xuống thấp, là cơ hội cho nhóm vi khuẩn kị kí Propionigenium sp phát triển, nếu cơ thể tôm đã chứa sẵn EHP thì lập tức xảy ra phân trắng. Do vậy mùa mưa nhất các cơn mưa đầu mùa cần tăng cường các biện pháp để phòng ngừa như đánh vôi nâng pH, xử lý Micro-Bac, cho ăn tăng cường Alli-Gold…

7. Mật độ nuôi: như chúng tôi đã phân tích ở trên, mật độ nuôi vừa phải sẽ làm giảm căng thẳng cho tôm, sẽ giảm nguy cơ bùng phát EHP, phân trắng, mật độ khuyến cáo cho ao đất là 80 con/m2, cho ao bạt từ 120 -150 con/m2.

8. Chương trình cho ăn: kiểm soát tốt chương trình thức ăn cho ao nuôi, không cho ăn quá nhiều trong 45-50 ngày đầu có thể cho thiếu một chút so với nhu cầu, có thể tôm sẽ chậm phát triển hơn so với các bầy cho ăn “đủ” hoặc “dư”, nhưng sẽ an toàn cho tôm nhất là vấn đê EHP, phân trắng, gan tụy…Khi tôm trên 50 ngày sẽ bắt đầu tăng dần thức ăn có kiểm soát, lúc này tôm sẽ tăng trưởng bù cho các tháng trước.

Trên đây là những tổng kết của các nghiên cứu về mối liên quan giữa EHP và phân trắng, cũng như các khuyến cáo để phòng tránh EHP, phân trắng. Đây là kinh nghiệm mà chúng tôi đã xử lý cho nhiều khách hàng thành công trong các năm vừa qua, nhất là khách hàng nuôi tôm ở ĐBSCL.

Quý bà con nuôi tôm quan tâm xin vui lòng liên hệ công ty Huỳnh Trâm Aquaculture để được tư vấn chi tiết hơn

Kỹ sư: Trần Văn Huỳnh

Công ty Huỳnh Trâm Aquaculture